چگونگی عزل وکیل از وکالت

« چگونگی عزل وکیل از وکالت » : وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین ، طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود مینماید ( ماده 656 قانون مدنی). از طرفی وفق ماده 679 قانون مدنی : « موکل میتواند هر وقت که بخواهد وکیل را عزل کند مگر اینکه وکالت وکیل و یا عدل عزل او در ضمن عقد لازمی شرط شده باشد». پس موکل نیازی ندارد که کار خود را در مورد عزل وکیل توجیه کند و چون وکالت عقد جایز است ، لذا در برهم زدن عقد وکالت آزاد است.

در شرح مبحث چگونگی عزل وکیل از وکالت ، با یک اتفاق و متعاقبا پاسخ تفصیلی به آن پیش میرویم. و این پرسش اینکه :

شخصی ملک خود را به دیگری با سند رسمی میفروشد. خریدار در همان روز به فروشنده وکالت رسمی میدهد که بعد از گذشتن ده سال حق دارد با پرداخت ثمن معامله ، ملک را به خود منتقل نماید.بعد از دو سال وکیل ( فروشنده) به شما مراجعه میکند که موکل (خریدار ) به موجب اظهارنامه ای او را از وکالت عزل کرده است.

در تشریح اتفاق فوق ، خریدار پس از انتقال ملک به نام خود ، با تنظیم وکالت نامه رسمی ، فروشنده را در انتقال مجدد ملک بنام خود پس از گذشت ده سال اختیار میدهد اما بنا به گفته فروشنده ، خریدار ( موکل) او را از وکالت عزل کرده است. بعد از عزل وکیل توسط موکل (خریدار) اختیار و اذنی برای وکیل (فروشنده) باقی نمیماند تا پس از ده سال ملک را بنام خود منتقل کند. اعتبار وکالت نامه مقید به 10 سال است. پس از آخرین روز سال دهم ، اعتبار وکالت نامه خود به خود از بین میرود اما ظرف ده سال وکالت چه آثاری میتواند داشته باشد؟ در طی مدت 10 سال و تا زمانی که وکالتنامه در ظرف زمانی مذکور دارای اعتبار است ، وکالت میتواند دو حالت داشته باشد :

وکالت بصورت عقد لازم درآید .
وکالت بصورت عقد جایز باقی بماند.

که در حالت نخست ، طبیعت عقد وکالت که جایز است با دو مکانیزم به صورت عقد لازم تبدیل میشود.برای تبدیل کردن وکالت از صورت عقد جایز به صورت لازم یعتی سقوط حق عزل موکل در ماده 679 قانون مدنی دو مورد پیش بینی شده است :

موردی که وکالت ضمن عقد لازمی شرط شود.
حالتی که عدم عزل ضمن عقد لازمی شرط شود.حال هردو مورد بالا را ذیلا شرح میدهیم.

1.شرط وکالت ضمن عقد لازم

هرگاه وکالت بصورت شرط نتیجه در عقد لازمی درآید ، مانند اینکه در نکاح شرط شود که شوهر در اداره املاک زن وکیل او باشد ، بی گمان نه موکل میتواند وکیل را عزل کند و نه وکیل حق دارد استعفا دهد. مگر اینکه وکالت تنها به سود یکی از آن دو باشد که در این صورت تنها کسی که وکالت به نفع وی نیست ملزم به پای بند بودن به آن میشود و آن کسی که وکالت را به سود خویش تحصیل کرده ، همیشه میتواند از این امتیاز بگذرد و وکالت را برهم زند.
فرض کنیم در مثال بالا ، اداره اموال زن رایگان باشد و هیچ نفعی برای شوهر متصور نباشد. در این حالت ، شرط چنین وکالتی در نکاح به سود زن است که از بیم استعفای شوهر ، آن را در نکاح آورده است. پس ، میتواند از این امتیاز بگذرد و شوهر را عزل کند. ولی هرگاه وکالت در مورد دستمزد باشد و یا به گونه دیگری احراز شود که هدف از شرط وکالت ، باقی ماندن رابطه نمایندگی برای دو طرف است ، شرط حق عزل وکیل را نیز از بین میبرد.
باید افزود که شرط وکالت ضمن عقد لازم ، حق انجام مورد وکالت به وسیله موکل را از بین نمیبرد. پس اگر کسی ضمن عقد لازمی ، وکالت در فروش خانه خود به دیگری بدهد ، این شرط مانعی در راه فروش خانه به وسیله موکل بوجود نمی آورد ، مگر اینکه در شرط تصریح شود.
در صورتی که التزام به وکالت دادن ضمن عقد لازمی شرط شود ( شرط فعل ) آنچه بی گمان الزام آور است ، وفای به شرط یعنی توکیل به غیر است. ولی در اینکه آیا وکالتی هم که داده میشود برای طرفین ایجاد الزام میکند یا طبیعت اصلی خود را دارد ، اختلاف است.

2.شرط عدم عزل ضمن عقد لازم

این شرط به دو صورت قابل تصور است :

ضمن عقد لازم حق عزل وکیل از موکل سلب میشود ( شرط نتیجه ) که در این صورت ، بنابر حاکمیت اراده طرفین و لزوم وفای به شرط ، اختیار عزل موکل ساقط و او پای بند به وکالت میشود.
ضمن عقد لازم موکل تعهد میکند که از حق عزل استفاده نکند ( شرط فعل) که در این خالت حق عزل از بین نمیرود و هرگاه بر خلاف شرط ، آن را بکار برد ، عزل نفوذ خود را دارد و وکالت را منحل میسازد. ولی کسی که شرط عدم عزل به سود او شده است ، میتواند عقد لازم را فسخ کند. به اضافه موکل ناچار است که خسارت ناشی از این پیمان شکنی را جبران کند . به عنوان مثال کسی که به دیگری وکالت میدهد که زمین متعلق به او را پس از افراز به خود بفروشد ، سپس ضمن عقد اجاره یا صلحی که بین آن دو بسته میشود ، موکل تعهد میکند که وکیل را از وکالت فروش عزل نکند . در این فرض ، اگر موکل وکیل را عزل کند ، نیابت او در فروش خانه از بین میرود ولی وکیل هم حق پیدا میکند اجاره یا صلحی را که شرط عدم عزل در آن آمده است را فسخ کند. استفاده از خیار تخلف شرط مانع از این نیست که هرگاه عزل وکیل زیانی به بار آورد ، مورد مطالبه قرار گیرد.

در فرض پرسش معلوم نشده که آیا شرط عدم عزل وکیل به یکی از دو صورت بالا در ظرف ده سال برای موکل ( خریدار ) شرط شده یا نه. زیرا فروش ملکی که متضمن وکالت فروش در انتقال مبیع بعد از گذشتن ده سال به نام خود باشد ، آن را از صورت بیع و معامله قطعی خارج و در زمره ی معاملات با حق استرداد قرار میدهد. چراکه طبق ماده 33 قانون ثبت ،« نسبت به املاکی که با شرط خیار یا به عنوان قطعی با شرط نذر خارج و یا به عنوان قطعی با شرط وکالت منتقل شده است و ... حق تقاضای ثبا با انتقال دهنده است مگر ... » در چنین صورتی نه تنها خریدار نمیتواند فروشنده را از وکالت عزل نماید و اثری بر این عزل وارد نیست ، بلکه فروشنده نیز نمیتواند با استفاده از وکالت نامه و بعد از گذشتن ده سال ملک را بنام خود منتقل نماید .

پس چه باید کرد ؟ جواب اینکه باید با رعایت مقررات ماده های 34 و 34 مکرر قانون ثبت پس از گذشت ده سال ، از طریق صدور اجراییه اقدام به انتقال آن به نام خریدار کرد.

از اینکه با مبحث « چگونگی عزل وکیل از وکالت » با ما همراه بودید کمال تشکر را داریم.

دفتر وکالت مریم شایق

شما همشهریان عزیز یزدی برای انجام امور حقوقی در یزد اعم از گرفتن وکیل در یزد و استفاده از خدمات وکیل در یزد ، گرفتن مشاوره حقوقی در یزد و همچنین استفاده از خدمات تهیه و تنظیم قرارداد در یزد ، توسط تیم وکالت خانم مریم شایق و همچنین بهره مندی از سایر خدمات تخصصی وکالت اعم از وکالت در دعاوی حقوقی در یزد ، وکالت در دعاوی کیفری در یزد ، وکالت در دعاوی ملک و املاک در یزد ، وکالت در دعاوی خانواده در یزد ، خدمات مشاوره حقوقی در یزد ، بررسی حضوری و آنلاین ( سامانه عدل ایران) و تهیه و تنظیم لایحه ، با ما تماس حاصل فرمایید.